Nota 7.1. Instrumenty finansowe

Zyski/(straty) z instrumentów finansowych według kategorii MSR 39

Hierarchia wartości godziwej instrumentów finansowych

Nota 7.2 Pochodne instrumenty finansowe

Instrumenty pochodne zabezpieczające – pozycje otwarte na dzień kończący okres sprawozdawczy

Instrumenty pochodne handlowe – pozycje otwarte na dzień kończący okres sprawozdawczy

* Na koniec 2015 r. wartość zobowiązań w tej pozycji była skorygowana do zera w wyniku wprowadzenia korekty alokacji ceny nabycia w związku z rozliczeniem ceny nabycia KGHM INTERNATIONAL LTD.

Wycena instrumentów pochodnych do wartości godziwej zaklasyfikowana została do poziomu II hierarchii wartości godziwej (tj. wycena przy zastosowaniu obserwowalnych danych wejściowych innych niż ceny notowane):

• W przypadku transakcji terminowego kupna lub sprzedaży walut, w celu ustalenia ich wartości godziwej posłużono się cenami terminowymi na daty zapadalności poszczególnych transakcji. Cena terminowa dla kursów walutowych liczona jest na podstawie fixingu i odpowiednich stóp procentowych. Stopy procentowe dla walut oraz wskaźniki zmienności ich kursów są uzyskiwane z serwisu Reuters. Do wyceny opcji europejskich na rynkach walutowych służy standardowy model Garmana-Kohlhagena.
• W przypadku transakcji terminowego kupna lub sprzedaży towarów, w celu ustalenia ich wartości godziwej Jednostka Dominująca posługuje się cenami terminowymi na daty zapadalności poszczególnych transakcji. W przypadku miedzi oficjalne ceny zamknięcia London Metal Exchange oraz wskaźniki zmienności na koniec okresu sprawozdawczego uzyskuje się z systemu Reuters. W odniesieniu do srebra oraz złota używa się ceny fixing ustalonej, także na koniec okresu sprawozdawczego, na London Bullion Market Association. W przypadku zmienności oraz cen terminowych stosowane są kwotowania od Banków/Brokerów. Kontrakty terminowe i swap na rynku miedzi wyceniane są do rynkowej krzywej terminowej, natomiast w przypadku srebra cena terminowa liczona jest na podstawie fixingu i odpowiednich stóp procentowych. Do wyceny opcji azjatyckich na rynkach metali wykorzystuje się aproksymację Levy’ego do metodologii Blacka-Scholesa.

Wpływ instrumentów pochodnych i transakcji zabezpieczających na pozycje sprawozdania z wyniku oraz na sprawozdanie z całkowitych dochodów przedstawiono poniżej:

Nota 7.3 Inne instrumenty finansowe wyceniane w wartości godziwej

Wycena akcji notowanych zaliczana jest do poziomu I hierarchii wartości godziwej (tj. wycena według kursów tych akcji z aktywnego rynku z dnia wyceny).

Z tytułu inwestycji w spółki notowane w obrocie publicznym Grupa narażona jest na ryzyko cenowe. Zmiany kursu notowań akcji tych spółek, spowodowane bieżącą sytuacją makroekonomiczną mogą istotnie wpływać na wysokość pozostałych całkowitych dochodów oraz kwotę skumulowaną ujętą w kapitale własnym. W przypadku znaczącego lub przedłużającego się spadku wartości godziwej akcji w stosunku do kosztu nabycia akcji Grupa narażona jest na ryzyko zmiany wyniku finansowego ze względu na ujęcie odpisu z tytułu utraty wartości (przeniesienia kwot straty z pozostałych całkowitych dochodów do wyniku finansowego).

Poniższa tabela przedstawia analizę wrażliwości akcji spółek notowanych w obrocie publicznym na zmiany przeprowadzoną na podstawie historycznych notowań z 12 miesięcy okresu sprawozdawczego (stan na 31 grudnia danego roku).

Analiza wrażliwości dla istotnych rodzajów ryzyka rynkowego, na które Grupa Kapitałowa jest narażona, prezentuje szacunkowy wpływ jaki miałyby potencjalnie możliwe zmiany poszczególnych czynników ryzyka (na koniec okresu sprawozdawczego) na wynik finansowy oraz pozostałe całkowite dochody.

Potencjalne odchylenia kursów akcji na dzień kończący okres sprawozdawczy ustalono na poziomie maksymalnych odchyleń w danym roku.

Nota 7.4 Pozostałe długoterminowe aktywa finansowe

Na dzień 31 grudnia 2016 r. długoterminowe aktywa finansowe przeznaczone na likwidację zakładów górniczych i rekultywację składowisk odpadów stanowiły środki pieniężne oraz dłużne papiery wartościowe w kwocie 408 mln PLN (2015 r. w kwocie 371 mln PLN) zgromadzone przez Jednostkę Dominującą oraz Grupę KGHM INTERNATIONAL LTD. na podstawie obowiązków wynikających z przepisów prawa m.in. Ustawy Prawo Geologiczne i Górnicze, Ustawy o odpadach oraz zgodnie z prawem obowiązującym w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej i Kanadzie.
Pozostałe długoterminowe aktywa finansowe przeznaczone na likwidację kopalń i rekultywację składowisk odpadów narażone są na ryzyko kredytowe opisane w Nocie 7.5.2.4
Szczegóły dotyczące aktualizacji rezerwy na koszty likwidacji kopalń i innych obiektów technologicznych opisane zostały w Nocie 9.4.

Nota 7.5 Zarządzanie ryzykiem finansowym

Główne ryzyka finansowe, na które Grupa Kapitałowa jest narażona w ramach prowadzonej działalności to:

• ryzyka rynkowe:
• ryzyko zmian cen metali,
• ryzyko zmian kursów walutowych,
• ryzyko zmian stóp procentowych,
• ryzyko cenowe związane z inwestycjami w dłużne papiery wartościowe,
• ryzyko cenowe związane z inwestycjami w akcje spółek notowanych w obrocie publicznym (Nota 7.3),
• ryzyko kredytowe,
• ryzyko płynności (proces zarządzania płynnością finansową opisany jest w Nocie 8).

Grupa na bieżąco identyfikuje i dokonuje pomiarów ryzyka finansowego, a także podejmuje działania mające na celu minimalizację ich wpływu na sytuację finansową.

Jednostka Dominująca w oparciu o przyjętą Politykę Zarządzania Ryzykiem Rynkowym, Politykę Zarządzania Płynnością Finansową oraz Politykę Zarządzania Ryzykiem Kredytowym, w sposób świadomy i odpowiedzialny zarządza zidentyfikowanymi rodzajami ryzyka finansowego. Proces zarządzania ryzykiem finansowym w Jednostce Dominującej wspomagany jest przez pracę Komitetu Ryzyka Rynkowego, Komitetu Płynności Finansowej oraz Komitetu Ryzyka Kredytowego.

Zarządzanie płynnością finansową w Jednostce Dominującej odbywa się zgodnie z przyjętą przez Zarząd Polityką Zarządzania Płynnością Finansową. W KGHM INTERNATIONAL LTD. zasady zarządzania płynnością zostały uregulowane w Polityce Inwestycyjnej. Dokumenty te opisują proces zarządzania płynnością finansową z uwzględnieniem specyfiki spółek Grupy, wskazując na zgodne z najlepszymi standardami procedury i instrumenty. Jednostka Dominująca sprawuje nadzór nad procesem zarządzania płynnością oraz pozyskiwaniem finansowania zewnętrznego w Grupie.

Nota 7.5.1 Ryzyko rynkowe

Poprzez ryzyko rynkowe, na które narażona jest Grupa Kapitałowa, rozumie się możliwość wystąpienia negatywnego wpływu na wyniki Grupy wynikającego ze zmiany cen rynkowych towarów, kursów walutowych i stóp procentowych, dłużnych papierów wartościowych oraz cen akcji spółek notowanych w obrocie publicznym.

Nota 7.5.1.1 Zasady i techniki zarządzania ryzykiem rynkowym

W zakresie zarządzania ryzykiem rynkowym (w szczególności ryzykiem zmian cen metali i walutowym) największe znaczenie oraz wpływ na wyniki Grupy Kapitałowej KGHM Polska Miedź S.A. ma skala i profil działalności Jednostki Dominującej oraz spółek wydobywczych KGHM INTERNATIONAL LTD.

Jednostka Dominująca aktywnie zarządza ryzykiem rynkowym, podejmując działania i decyzje w tym zakresie w kontekście globalnej ekspozycji w całej Grupie Kapitałowej KGHM Polska Miedź S.A.
Zgodnie z przyjętą polityką, celami procesu zarządzania ryzykiem rynkowym w Grupie Kapitałowej są:

• ograniczenie zmienności wyniku finansowego,
• zwiększenie prawdopodobieństwa realizacji założeń budżetowych,
• zmniejszenie prawdopodobieństwa utraty płynności finansowej,
• utrzymanie dobrej kondycji finansowej,
• wspieranie procesu podejmowania decyzji strategicznych w obszarze działalności inwestycyjnej, z uwzględnieniem źródeł finansowania inwestycji.

Wszystkie cele zarządzania ryzykiem rynkowym należy rozpatrywać łącznie, a ich realizacja jest zależna przede wszystkim od sytuacji wewnętrznej Grupy oraz warunków rynkowych.
Cele zarządzania ryzykiem rynkowym na poziomie Grupy Kapitałowej są osiągane w wyniku ich realizacji w poszczególnych spółkach wydobywczych Grupy, przy koordynacji tych działań z poziomu Jednostki Dominującej, w której scentralizowane zostały kluczowe zadania związane z procesem zarządzania ryzykiem rynkowym w Grupie (m.in. koordynacja identyfikacji źródeł ekspozycji na ryzyko rynkowe, proponowanie strategii zabezpieczających, kontaktowanie się z instytucjami finansowymi w celu zawierania, potwierdzania i rozliczania transakcji pochodnych, kalkulowanie wyceny do wartości godziwej).
Główną techniką zarządzania ryzykiem rynkowym w Jednostce Dominującej są strategie zabezpieczające wykorzystujące instrumenty pochodne. Stosuje się także hedging naturalny. Niektóre krajowe spółki Grupy również wykorzystują instrumenty pochodne w swojej działalności. Jednakże jedynie Jednostka Dominująca stosuje transakcje zabezpieczające w rozumieniu rachunkowości zabezpieczeń.

Biorąc pod uwagę potencjalną skalę wpływu na wyniki Grupy Kapitałowej, czynniki ryzyka rynkowego zostały podzielone na grupy:

W zarządzaniu ryzykiem rynkowym stosuje się odrębne podejścia dla poszczególnych, zidentyfikowanych grup ekspozycji.

Przy wyborze wdrażanych strategii zabezpieczających lub restrukturyzacji pozycji zabezpieczającej Jednostka Dominująca uwzględnia następujące czynniki: aktualne i prognozowane warunki rynkowe, sytuację wewnętrzną Jednostki oraz efektywny poziom i koszt zabezpieczenia oraz wpływ podatku od niektórych kopalin.

Jednostka Dominująca stosuje zintegrowane podejście do zarządzania ryzykiem rynkowym, na które jest narażona. Oznacza to podejście całościowe do ryzyka rynkowego, a nie do jego poszczególnych elementów osobno. Przykład stanowią transakcje zabezpieczające na rynku walutowym, które są ściśle związane z kontraktami zawieranymi na rynku metali. Zabezpieczanie cen sprzedaży metali determinuje prawdopodobieństwo uzyskania określonych przychodów ze sprzedaży w USD, które to stanowią pozycję zabezpieczaną dla strategii na rynku walutowym.

Stosowane są tylko te instrumenty pochodne, które Jednostka Dominująca jest w stanie wycenić wewnętrznie z zastosowaniem standardowych modeli wyceny dla danego instrumentu, jak również może zbyć je bez znacznej utraty wartości u kontrahenta innego niż ten, z którym pierwotnie zawarła transakcję. Do wyceny rynkowej danych instrumentów Jednostka Dominująca wykorzystuje informacje uzyskane z wiodących serwisów informacyjnych, banków oraz firm brokerskich.

Polityka Zarządzania Ryzykiem Rynkowym w Grupie Kapitałowej dopuszcza stosowanie następujących rodzajów instrumentów:

• kontrakty swap,
• kontrakty forward, futures,
• kontrakty opcyjne,
• struktury złożone z wyżej wymienionych instrumentów.

Wykorzystywane instrumenty mogą mieć zatem zarówno charakter standaryzowany (instrumenty będące w obrocie giełdowym), jak również charakter niestandaryzowany (instrumenty będące w obrocie na rynku pozagiełdowym tzw. over the counter). Stosowane są przede wszystkim instrumenty zabezpieczające przepływy pieniężne spełniające wymogi skuteczności w rozumieniu rachunkowości zabezpieczeń. Skuteczność zabezpieczających instrumentów finansowych stosowanych przez Jednostkę Dominującą w okresie sprawozdawczym jest na bieżąco monitorowana i podlega ciągłej ocenie (szczegóły w Nocie 7.2 Zasady rachunkowości).

Jednostka Dominująca kwantyfikuje wielkość ryzyka rynkowego, na jakie jest narażona i stara się wyrazić je spójną i łączną miarą. Sporządzane symulacje (m.in. analizy scenariuszowe, analizy stress-testingu i backtestingu) oraz kalkulowane miary ryzyka stanowią wsparcie w procesie zarządzania ryzykiem rynkowym w Grupie Kapitałowej. Wykorzystywane miary ryzyka oparte są głównie na modelowaniu matematyczno-statystycznym bazującym na historycznych i bieżących danych rynkowych dotyczących czynników ryzyka oraz uwzględniają aktualną ekspozycję na ryzyko rynkowe.

Jedną z miar ryzyka wykorzystywanych jako narzędzie pomocnicze w podejmowaniu decyzji w procesie zarządzania ryzykiem rynkowym w Jednostce Dominującej jest miara EaR - Earnings at Risk (zysk netto narażony na ryzyko). Miara ta dla zadanego prawdopodobieństwa wskazuje dolną progową wartość zysku netto (np. z 95% prawdopodobieństwem zysk netto w danym roku nie będzie niższy niż…). Metodologia EaR umożliwia kalkulację zysku netto z uwzględnieniem wpływu zmian rynkowych cen miedzi, srebra oraz kursu walutowego w kontekście planów budżetowych. Dla Grupy KGHM INTERNATIONAL LTD. oraz JV Sierra Gorda S.C.M. kalkulowana jest miara EBITDA-at- Risk.

W związku z ryzykiem ograniczenia produkcji (na przykład spowodowanym działaniem „siły wyższej”) lub niezrealizowania zakładanej wielkości przychodów walutowych, jak i zakupami metali zawartych we wsadach obcych, ustalono limity zaangażowania w instrumenty pochodne.

Dla Jednostki Dominującej limity na rynku metali i walutowym zostały ustalone:

• w wysokości do 85% wielkości planowanych miesięcznych wolumenów sprzedaży miedzi, srebra i złota z wsadów własnych. Przy czym w przypadku miedzi i srebra do 50% w odniesieniu do instrumentów stanowiących obowiązki Jednostki Dominującej (finansujące strategie zabezpieczające) i do 85% w odniesieniu do instrumentów stanowiących prawa Jednostki Dominującej.
• w wysokości do 85% wielkości planowanych miesięcznych przychodów ze sprzedaży produktów z wsadów własnych w USD lub wielkości zakontraktowanych miesięcznych przepływów walutowych netto w przypadku innych walut. Dla celów obliczania limitu wydatki z tytułu obsługi zadłużenia w USD pomniejszają nominał ekspozycji do zabezpieczenia.

Odnośnie ryzyka zmian stóp procentowych Jednostka Dominująca ustaliła limit zaangażowania w instrumenty pochodne do 100% wartości nominalnej zadłużenia w każdym okresie odsetkowym, wynikającego z podpisanych umów.

Dla wybranych spółek wydobywczych Grupy Kapitałowej limity zaangażowania w instrumenty pochodne na rynku miedzi oraz na rynku walutowym ustalono na poziomach jak w Jednostce Dominującej, natomiast dla transakcji na rynku niklu, srebra i złota limit wynosi do 60% planowanych miesięcznych wolumenów sprzedaży ze wsadów własnych.

Limity odnoszą się zarówno do transakcji zabezpieczających, jak i do instrumentów finansujących takie transakcje.

Maksymalny horyzont czasowy, w obrębie którego Grupa Kapitałowa podejmuje decyzje w zakresie ograniczania ryzyka rynkowego, jest zgodny z procesem planowania techniczno-ekonomicznego i wynosi 5 lat, natomiast w przypadku ryzyka stopy procentowej obejmuje okres długoterminowych zobowiązań finansowych Grupy.

Nota 7.5.1.2 Ryzyko zmian cen metali

Jednostka Dominująca narażona jest na ryzyko zmian cen sprzedawanych metali: miedzi, srebra, złota i ołowiu. Natomiast Grupa KGHM INTERNATIONAL LTD. jest narażona na ryzyko fluktuacji cen miedzi, złota, niklu, molibdenu, platyny i palladu.
W Jednostce Dominującej oraz Grupie KGHM INTERNATIONAL LTD. formuły ustalania cen zawarte w kontraktach fizycznej sprzedaży oparte są głównie na średnich miesięcznych notowaniach z Londyńskiej Giełdy Metali w przypadku miedzi i innych metali podstawowych oraz z Londyńskiego Rynku Kruszców w odniesieniu do metali szlachetnych. W ramach polityki handlowej, Jednostka Dominująca oraz KGHM INTERNATIONAL LTD. ustalają bazę cenową dla kontraktów fizycznych jako średnią cen z odpowiedniego miesiąca w przyszłości.
Trwałe i bezpośrednie powiązanie strumienia wpływów ze sprzedaży z cenami metali, przy jednoczesnym braku analogicznej relacji po stronie wydatków, prowadzi do powstania ekspozycji strategicznej. Z kolei ekspozycja operacyjna wynika z możliwych niedopasowań warunków cenowych kontraktów fizycznych względem profilu funkcjonującego w Grupie, w szczególności w zakresie referencyjnych cen i okresów kwotowania.
Na rynku metali Grupa posiada tzw. pozycję długą, to znaczy nadwyżkę sprzedaży nad zakupami. Analizując ekspozycję strategiczną Grupy na ryzyko rynkowe, należy pomniejszyć wolumen sprzedaży metali o ilość zakupionych metali we wsadach obcych.

W okresie sprawozdawczym oraz w okresie porównywalnym ekspozycja strategiczna Grupy Kapitałowej na ryzyko zmian cen głównych metali kształtowała się następująco:

Nominał strategii zabezpieczających cenę miedzi rozliczonych w 2016 r. stanowił około 10% (w 2015 r. 8%) zrealizowanej przez Jednostkę Dominującą całkowitej sprzedaży tego metalu. Natomiast nominał strategii zabezpieczających cenę srebra rozliczonych w 2016 r. stanowił około 3% zrealizowanej przez Jednostkę Dominującą całkowitej sprzedaży tego metalu w tym okresie (w 2015 r. przychody ze sprzedaży srebra nie były zabezpieczone instrumentami pochodnymi).

W ramach zarządzania ryzykiem w 2016 r. Jednostka Dominująca wdrożyła transakcje zabezpieczające na rynku miedzi o łącznym nominale 171,5 tys. ton i okresie zabezpieczenia przypadającym od marca 2016 r. do grudnia 2018 r. (w tym: 56 tys. ton dotyczyło zabezpieczenia przychodów ze sprzedaży miedzi w 2016 r.). W ramach zabezpieczenia nabyto opcje sprzedaży (opcje azjatyckie) oraz zawarto złożone strategie opcyjnie typu mewa (nabycie opcji sprzedaży częściowo sfinansowano wystawiając opcje sprzedaży z niższą ceną wykonania oraz opcje kupna z wyższą ceną wykonania, dla takiego samego nominału i na ten sam okres).

W 2016 r. Jednostka Dominująca wdrożyła również transakcje zabezpieczające na rynku srebra o łącznym nominale 4,05 mln uncji trojańskich i okresie zabezpieczenia od lipca 2016 r. do grudnia 2017 r. (w tym: 1,35 mln uncji dotyczyło zabezpieczenia przychodów ze sprzedaży srebra w 2016 r.) W ramach zabezpieczenia nabyto opcje sprzedaży (opcje azjatyckie) oraz zawarto złożone strategie opcyjne typu put spread (nabycie opcji sprzedaży częściowo sfinansowano wystawiając opcje sprzedaży z niższą ceną wykonania, dla takiego samego nominału i na ten sam okres).

W efekcie według stanu na 31 grudnia 2016 r. Jednostka Dominująca posiadała otwarte pozycje w instrumentach pochodnych na rynku metali (dla 115,5 tys. ton miedzi oraz 2,70 mln uncji srebra) na lata 2017-2018.

Poniższe tabele prezentują skrócone zestawienie otwartych transakcji w instrumentach pochodnych posiadanych przez Jednostkę Dominującą na rynku miedzi i srebra na 31 grudnia 2016 r. (zabezpieczony nominał w prezentowanych okresach jest rozłożony równomiernie w podziale miesięcznym).

Rynek miedzi

Rynek srebra

W 2016 r. KGHM INTERNATIONAL LTD. ani żadna ze spółek wydobywczych nie wdrożyły transakcji terminowych na rynku metali. Na 31 grudnia 2016 r. ryzyko zmian cen metali dotyczyło także instrumentów pochodnych wbudowanych w długoterminowych kontraktach dostawy kwasu siarkowego i wody.

Poniższa tabela prezentuje analizę wrażliwości Grupy Kapitałowej na ryzyko zmian cen miedzi na 31 grudnia 2016 r.

Poniższa tabela prezentuje analizę wrażliwości Grupy Kapitałowej na ryzyko zmian cen miedzi na 31 grudnia 2015 r.

Poniższa tabela prezentuje analizę wrażliwości Grupy Kapitałowej na ryzyko zmian cen srebra na 31 grudnia 2016 r.

Na 31 grudnia 2015 r. Grupa nie posiadała otwartej pozycji w instrumentach pochodnych na rynku srebra.

Do wyznaczenia zakresu potencjalnych zmian cen metali dla celów analizy wrażliwości towarowych czynników ryzyka (miedź, srebro) wykorzystano powracający do średniej model Schwartza (geometryczny proces Ornsteina-Uhlenbecka).

Nota 7.5.1.3 Ryzyko zmian kursów walutowych

W odniesieniu do ryzyka zmian kursów walutowych w Grupie Kapitałowej KGHM Polska Miedź S.A. identyfikowane są następujące rodzaje ekspozycji:

• ekspozycja transakcyjna dotycząca zmienności wartości przepływów pieniężnych w walucie bazowej,
• ekspozycja dotycząca zmienności wartości wybranych pozycji sprawozdania z sytuacji finansowej w walucie bazowej (funkcjonalnej),
• ekspozycja z tytułu inwestycji netto w jednostkach zagranicznych dotycząca zmienności wartości skonsolidowanego kapitału własnego w walucie bazowej (walucie prezentacji) Grupy Kapitałowej.

Źródłem ekspozycji transakcyjnej na ryzyko walutowe są kontrakty skutkujące przepływami pieniężnymi, których wartość w walucie bazowej (funkcjonalnej) jest uzależniona od przyszłych poziomów kursów walut obcych względem waluty bazowej. Przepływy pieniężne narażone na ryzyko walutowe mogą posiadać następujące charakterystyki:

• denominowanie w walutach obcych – przepływy realizowane są w walutach obcych innych niż waluta funkcjonalna,
• indeksowanie do kursu walut obcych – przepływy mogą być realizowane w walucie bazowej, lecz cena (np. metalu) jest ustalana w innej walucie obcej.

Kluczowym źródłem ekspozycji na ryzyko walutowe w działalności biznesowej Jednostki Dominującej są wpływy z tytułu sprzedaży produktów (w części dotyczącej cen metali, premii przerobowej i producenckiej).

Źródłem ekspozycji na ryzyko walutowe są również pozycje skonsolidowanego sprawozdania z sytuacji finansowej w walutach obcych, które na gruncie obowiązujących zasad rachunkowości, podlegają przeliczeniu na bazie bieżącego kursu waluty obcej względem waluty bazowej (funkcjonalnej) w związku z rozliczeniem lub okresową wyceną, w tym także z tytułu przeliczenia sprawozdań jednostek zagranicznych. Zmiany wartości bilansowych takich pozycji pomiędzy momentami wyceny wpływają na zmienność zysku/straty netto lub pozostałych całkowitych dochodów.

Ekspozycja na ryzyko walutowe pozycji skonsolidowanego sprawozdania z sytuacji finansowej dotyczy w szczególności:

• należności i zobowiązań handlowych z tytułu sprzedaży i zakupów denominowanych w walutach obcych,
• należności finansowych z tytułu pożyczek udzielonych w walutach obcych,
• zobowiązań finansowych z tytułu zadłużenia w walutach obcych,
• środków pieniężnych w walutach obcych,
• instrumentów pochodnych.

Nominał transakcji zabezpieczających przychody Jednostki Dominującej ze sprzedaży metali rozliczonych w 2016 r. stanowił około 40% (w 2015 r. 29%) całkowitych przychodów ze sprzedaży metali (miedzi i srebra) zrealizowanych przez Jednostkę Dominującą tym okresie.

W ramach zarządzania ryzykiem w 2016 r. Jednostka Dominująca wdrożyła transakcje zabezpieczające przed zmianą kursu USD/PLN o łącznym nominale 900 mln USD. W ramach zabezpieczenia nabyto opcje sprzedaży (opcje europejskie) z okresem zapadalności od stycznia do grudnia 2016 r. (dla 360 mln USD) oraz zawarto złożone kontrakty opcyjnie typu korytarz (tzn. równoczesne kupno opcji sprzedaży oraz sprzedaż opcji kupna na ten sam okres i dla takiego samego wolumenu) zabezpieczające przychody ze sprzedaży od stycznia 2018 r. do czerwca 2019 r.

Według stanu na 31 grudnia 2016 r. Jednostka Dominująca posiadała otwartą pozycję zabezpieczającą w instrumentach pochodnych dla 1 800 mln USD planowanych przychodów ze sprzedaży metali. Ponadto pierwsza transza pożyczki z Europejskiego Banku Inwestycyjnego (w wysokości 300 mln USD) zabezpiecza przychody ze sprzedaży przed ryzykiem zmian kursu walutowego w okresie od października 2017 r. do października 2026 r.

W ramach zarządzania ryzykiem walutowym, którego źródłem mogą być kredyty, Jednostka Dominująca stosuje hedging naturalny polegający na zaciąganiu kredytów w walutach, w których osiąga przychody. Wartość kredytów i pożyczki inwestycyjnej na 31 grudnia 2016 r. zaciągniętych w walucie USD, po przeliczeniu na PLN wyniosła 7 932 mln PLN (na 31 grudnia 2015 r. 6 411 mln PLN). 

Niektóre polskie spółki Grupy Kapitałowej zarządzały ryzykiem walutowym, związanym z ich podstawową działalnością (m.in. handlową), poprzez zawieranie transakcji w instrumentach pochodnych m.in. na rynku USD/PLN oraz EUR/PLN. Zestawienie otwartych transakcji na 31 grudnia 2016 r. nie jest prezentowane ze względu na małą istotność dla Grupy Kapitałowej.

Poniższa tabela prezentuje skrócone zestawienie otwartych transakcji w instrumentach pochodnych posiadanych przez Jednostkę Dominującą na rynku walutowym na 31 grudnia 2016 r. (zabezpieczony wolumen w prezentowanych okresach jest rozłożony równomiernie w podziale miesięcznym).

Poniższa tabela prezentuje strukturę walutową instrumentów finansowych narażonych na ryzyko walutowe (zmiany kursów USD/PLN , EUR/PLN oraz CAD/PLN).

Analiza dla pozostałych walut nie jest prezentowana ze względu na małą istotność.

* W pozycji pochodne instrumenty finansowe w kolumnie „mln USD” zaprezentowane są transakcje na rynku metali oraz stóp procentowych, które są wyceniane w USD i przeliczane na PLN po kursie z dnia kończącego okres sprawozdawczy, natomiast kolumna „razem mln PLN” uwzględnia również wartość godziwą instrumentów pochodnych na rynku walutowym wycenianych wyłącznie w PLN.

Poniższa tabela prezentuje analizę wrażliwości Grupy Kapitałowej na ryzyko walutowe na 31 grudnia 2016 r.

 Poniższa tabela prezentuje analizę wrażliwości Grupy Kapitałowej na ryzyko walutowe na 31 grudnia 2015 r.

Do wyznaczenia zakresu potencjalnych zmian kursów USD/PLN, EUR/PLN oraz CAD/PLN dla celów analizy wrażliwości wykorzystano model Blacka-Scholesa (geometryczny ruch Browna).

Nota 7.5.1.4 Ryzyko zmian stóp procentowych

Na ryzyko stóp procentowych Grupa w 2016 r. narażona była w związku z udzielonymi pożyczkami na rzecz wspólnych przedsięwzięć, lokowaniem środków pieniężnych oraz korzystaniem z zewnętrznych źródeł finansowania.

Pozycje oprocentowane według stopy zmiennej narażają Grupę na ryzyko zmiany przepływów pieniężnych z danej pozycji w wyniku zmiany stóp procentowych (tj. wpływają na wysokość kosztów lub przychodów odsetkowych ujmowanych w wyniku finansowym). Pozycje oprocentowane według stopy stałej narażają Grupę na ryzyko zmiany wartości godziwej danej pozycji, ale ze względu na fakt, iż pozycje te wyceniane są według zamortyzowanego kosztu, to zmiana wartości godziwej nie wpływa na ich wycenę oraz na wynik finansowy.

Poniżej przedstawiono główne pozycje, które narażone są na ryzyko stóp procentowych.

* Wykazane z uwzględnieniem środków pieniężnych zgromadzonych w funduszach celowych: Funduszu Likwidacji Zakładu Górniczego oraz Funduszu Rekultywacji Składowisk Odpadów
** Wykazane z uwzględnieniem zapłaconej prowizji przygotowawczej pomniejszającej zobowiązania finansowe z tytułu otrzymanych kredytów

W ramach zarządzania ryzykiem w 2016 r. zostały zawarte transakcje zabezpieczające Jednostkę Dominującą przed wzrostem stopy procentowej (LIBOR USD) poprzez zakup opcji kupna (CAP) z poziomem stopy procentowej 2,50% na lata 2019-2020, o średnim nominale kwartalnym na poziomie 1 000 mln USD.

W efekcie według stanu na 31 grudnia 2016 r. Jednostka Dominująca posiadała otwarte transakcje w instrumentach pochodnych na rynku stopy procentowej na lata 2017-2020 r.

Poniższa tabela prezentuje skrócone zestawienie otwartych transakcji w instrumentach pochodnych na rynku stopy procentowej na 31 grudnia 2016 r. (zapadalność opcji przypada na koniec kolejnych kwartałów).

Poniższa tabela prezentuje analizę wrażliwości Grupy na ryzyko zmiany stóp procentowych w odniesieniu do pozycji oprocentowanych według stopy zmiennej.

Nota 7.5.2 Ryzyko kredytowe

Ryzyko kredytowe rozumiane jest jako możliwość niewywiązania się dłużników Grupy Kapitałowej ze zobowiązań. Ryzyko kredytowe związane jest z trzema głównymi obszarami:

• wiarygodnością kredytową klientów, z którymi zawiera się transakcje fizycznej sprzedaży produktów,
• wiarygodnością kredytową instytucji finansowych (banków/brokerów), z którymi zawiera się transakcje zabezpieczające lub które pośredniczą w ich zawieraniu, a także tych w których lokowane są wolne środki pieniężne,
• kondycją finansową spółek zależnych – pożyczkobiorców.

W ujęciu szczegółowym źródła ekspozycji na ryzyko kredytowe stanowią:

• środki pieniężne i lokaty bankowe,
• instrumenty pochodne,
• należności od odbiorców,
• udzielone pożyczki (Nota 6.2),
• udzielone gwarancje i poręczenia (Nota 8.6),
• pozostałe aktywa finansowe.

Nota 7.5.2.1 Ryzyko kredytowe związane ze środkami pieniężnymi i lokatami bankowymi

Grupa Kapitałowa alokuje okresowo wolne środki pieniężne zgodnie z wymogami zachowania płynności finansowej i ograniczonego ryzyka oraz w celu ochrony kapitału i maksymalizacji przychodów odsetkowych.

Wszystkie podmioty, którym Grupa powierza środki pieniężne działają w sektorze finansowym. Analiza ekspozycji na ten rodzaj ryzyka, przeprowadzona na 31 grudnia 2016 r. dla kwoty 847 mln PLN, co stanowi 99% środków pieniężnych Grupy, wykazała, że są to wyłącznie banki posiadające rating na poziomie najwyższym, średniowysokim i średnim, a także dysponujące odpowiednim kapitałem własnym oraz silną i ustabilizowaną pozycją rynkową. W Jednostce Dominującej oraz KGHM INTERNATIONAL LTD. ryzyko kredytowe z tego tytułu jest monitorowane poprzez bieżącą weryfikację kondycji finansowej oraz utrzymywanie odpowiednio niskiego poziomu koncentracji w poszczególnych instytucjach finansowych.

W tabeli poniżej zaprezentowano poziom koncentracji środków pieniężnych i lokat z uwzględnieniem oceny kredytowej instytucji finansowych* (stan na 31 grudnia danego roku).

* Ważone kwotą depozytów.

Na 31 grudnia 2016 r. maksymalny udział jednego banku w odniesieniu do wysokości środków ulokowanych przez Grupę wyniósł 32% (według stanu na 31 grudnia 2015 r. 29%).

Nota 7.5.2.2 Ryzyko kredytowe związane z transakcjami w instrumentach pochodnych

Wszystkie podmioty, z którymi Grupa Kapitałowa zawiera transakcje w instrumentach pochodnych (z wyjątkiem wbudowanych instrumentów pochodnych), działają w sektorze finansowym.

W tabeli poniżej zaprezentowano strukturę ratingów instytucji finansowych, z którymi Grupa Kapitałowa posiadała transakcje w instrumentach pochodnych, stanowiące ekspozycję na ryzyko kredytowe* (stan na 31 grudnia danego roku).

* Ważone dodatnią wartością godziwą otwartych i nierozliczonych instrumentów pochodnych.

Biorąc pod uwagę wartość godziwą otwartych transakcji w instrumentach pochodnych zawartych przez Grupę Kapitałową oraz nierozliczonych instrumentów pochodnych, na 31 grudnia 2016 r. maksymalny udział jednego podmiotu w kwocie narażonej na ryzyko kredytowe wynikające z tych transakcji wyniósł 32%, tj. 47 mln PLN (według stanu na 31 grudnia 2015 r. 58%, tj. 43 mln PLN).

W celu ograniczenia przepływów pieniężnych i jednocześnie ograniczenia ryzyka kredytowego Jednostka Dominująca dokonuje rozliczeń netto (na podstawie zawartych z kontrahentami porozumień ramowych) do poziomu dodatniego salda wyceny transakcji w instrumentach pochodnych z danym kontrahentem. Ponadto ryzyko kredytowe z tego tytułu jest na bieżąco monitorowane poprzez analizę ratingów kredytowych oraz ograniczane poprzez dążenie do dywersyfikacji podmiotowej przy wdrażaniu strategii zabezpieczających.

Pomimo koncentracji ryzyka kredytowego związanego z transakcjami w instrumentach pochodnych Jednostka Dominująca ocenia, że ze względu na współpracę wyłącznie z renomowanymi instytucjami finansowymi, jak również bieżący monitoring ich ratingu, nie jest znacząco narażona na ryzyko kredytowe wynikające z zawartych z nimi transakcji.

Wartość godziwą otwartych instrumentów pochodnych Grupy Kapitałowej (z wyłączeniem wbudowanych instrumentów pochodnych) oraz należności z tytułu nierozliczonych instrumentów pochodnych z podziałem na kontrahentów prezentuje poniższa tabela.

Nota 7.5.2.3 Ryzyko kredytowe związane z należnościami od odbiorców

Znaczące salda należności z tytułu dostaw i usług w Grupie Kapitałowej występują w spółkach: KGHM Polska Miedź S.A. 644 mln PLN, Grupa KGHM INTERNATIONAL LTD. 413 mln PLN, CENTROZŁOM WROCŁAW S.A. 63 mln PLN, WPEC w Legnicy S.A. 37 mln PLN, NITROERG S.A. 26 mln PLN, KGHM ZANAM S.A. 23 mln PLN, KGHM Metraco S.A. 18 mln PLN, „MIEDZIOWE CENTRUM ZDROWIA” S.A. 16 mln PLN.

Jednostka Dominująca ogranicza ekspozycję na ryzyko kredytowe związane z należnościami od odbiorców poprzez ocenę i monitoring kondycji finansowej kontrahentów, ustalanie limitów kredytowych oraz stosowanie zabezpieczeń wierzytelności. Nieodłącznym elementem procesu zarządzania ryzykiem kredytowym realizowanego w Jednostce Dominującej jest bieżący monitoring stanu należności oraz wewnętrzny system raportowania.

Kredyt kupiecki otrzymują sprawdzeni, długoletni kontrahenci, a sprzedaż produktów nowym klientom w większości przypadków dokonywana jest na podstawie przedpłat lub instrumentów finansowania handlu przenoszących w całości ryzyko kredytowe na instytucje finansowe.

Jednostka Dominująca posiada następujące formy zabezpieczenia należności:

• zastawy rejestrowe, gwarancje bankowe, weksle, akty notarialne poddania się egzekucji, gwarancje korporacyjne, cesje należności, hipoteki i inkasa dokumentowe;
• zastrzeżenie przeniesienia prawa własności wyrobów na kontrahenta dopiero po dokonaniu zapłaty;
• umowę ubezpieczenia należności, którą objęte są należności od jednostek z kredytem kupieckim, od których nie otrzymano twardych zabezpieczeń lub otrzymano zabezpieczenia niepokrywające całości salda należności.
  
  

Uwzględniając posiadane wyżej wymienione formy zabezpieczeń oraz limity kredytowe przyznane przez firmę ubezpieczeniową, według stanu na 31 grudnia 2016 r. Jednostka Dominująca posiada zabezpieczenia dla 92% należności handlowych (według stanu na 31 grudnia 2015 r. 95%).
Ponadto, Jednostka Dominująca zawiera porozumienia ramowe o rozliczeniach netto kiedy posiada zarówno należności, jak i zobowiązania z tym samym kontrahentem.

Ocena koncentracji ryzyka kredytowego w Grupie:

Nota 7.5.2.4 Ryzyko kredytowe związane z pozostałymi aktywami finansowymi

Najistotniejszą pozycję w pozostałych aktywach finansowych stanowią środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych w funduszach celowych Funduszu Likwidacji Zakładu Górniczego i Funduszu Rekultywacji Składowisk Odpadów w kwocie 336 mln PLN.

Wszystkie rachunki celowe Grupy, służące gromadzeniu środków pieniężnych w celu pokrycia przyszłych kosztów likwidacji kopalń i innych obiektów technologicznych oraz rekultywacji składowisk odpadów, są prowadzone przez banki posiadające rating na poziomie najwyższym lub średniowysokim, potwierdzający bezpieczeństwo ulokowanych środków.

W tabeli poniżej zaprezentowano poziom koncentracji środków pieniężnych w ramach funduszy celowych służących gromadzeniu przez Grupę środków pieniężnych w celu pokrycia przyszłych kosztów likwidacji kopalń i innych obiektów technologicznych oraz rekultywacji składowisk odpadów, według oceny kredytowej instytucji finansowych prowadzących rachunki celowe (stan na 31 grudnia 2016 r.):